Świadomość prawna dotycząca postępowania spadkowego i dziedziczenia jest niestety wśród społeczeństwa bardzo znikoma. Co prawda spadkobiercą stajemy się automatycznie wraz ze śmiercią spadkodawcy, lecz postępowanie spadkowe jest niezbędne dla rozporządzania przedmiotami wchodzącymi w skład spadku. Wbrew powszechnemu przekonaniu spadek to nie tylko majątek, lecz także długi jakie spadkodawca pozostawił po swojej śmierci. 

 

Kiedy następuje dziedziczenie ustawowe?

 

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji gdy, spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu oraz gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (np. zmarły przed otwarciem spadku).

 

Co ma pierwszeństwo - testament, czy ustawa?

 

Zgodnie z obowiązującym prawem polskim, pierwszeństwo ma wola spadkodawcy. Jeśli pozostawił on po sobie ważny testament to dziedziczenie nastąpi w oparciu o jego zapisy, dopiero w razie jego braku w grę wchodzą przepisy ustawy Kodeks Cywilny.

 

Przyjęcie spadku „wprost” bądź z „dobrodziejstwem inwentarza”  

 

Zgodnie z przepisami dotyczącymi prawa spadkowego spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy, jednak z uwagi na następstwa prawne jakie „taki spadek” może przynieść, spadkobierca może w określonych terminach składać oświadczenia dotyczące spadku.

- oświadczenie o przyjęciu spadku wprost; spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za długi spadkowe,

- oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejestwem inwentarza oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, ale tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku,

- oświadczenie o odrzuceniu spadku w takiej sytuacji spadkobierca jest traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku.

 

Zmiany w dziedziczeniu od 18 października 2015r.

 

Od 18 października 2015 roku obowiązują nowe zasady dziedziczenia spadków. Znacząco została ograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe, co oznacza, że brak reakcji spadkobiercy nie spowoduje negatywnych konsekwencji w postaci obciążenia go długami spadkodawcy.

Według aktualnie obowiązujących przepisów, niezłożenie przez spadkobiercę oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku skutkuje przyjęciem „z automatu” spadku   z dobrodziejstwem inwentarza. Upraszczając spadkobierca będzie odpowiadał za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów nabytych w spadku i nie musi się obawiać, iż potencjalny wierzyciel będzie chciał dochodzić zaspokojenia długów spadkowych z jego własnego majątku.

 

Postępowanie spadkowe u notariusza?

 

Od marca 2009 r. innym  sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku, niż prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia.

Akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Spadkobiercy muszą jednak spełnić następujące warunki:

- do kancelarii notarialnej przychodzą wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy;

- nie może być żadnych sporów między spadkobiercami w kwestii podziału spadku.

 

Notariusz nie poświadczy dziedziczenia, gdy:

- spadkodawca zmarł przed dniem 1 lipca 1984 r.;

- dziedziczenie następuje na podstawie testamentu szczególnego;

- u notariusza nie stawiły się wszystkie osoby uprawnione do dziedziczenia;

- sąd wydał wcześniej postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub gdy sprawa taka się toczy;

- spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub nie posiadając żadnego obywatelstwa nie zamieszkiwał na terytorium RP, a także gdy w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości za granicą

 

Europejskie poświadczenie dziedziczenia

 

Z dniem 17 sierpnia 2015 zaczęły obowiązywać przepisy dotyczące wprowadzenia europejskiego poświadczenia spadkowego. Europejskie poświadczenie spadkowe  wprowadza  jednolity w skali całej Unii dokument ułatwiający wykazywanie praw do spadku we wszystkich krajach członkowskich.

Przepisy dotyczące europejskiego poświadczenia dziedziczenia stanowią, że prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci.

Dla przykładu, gdy zmarły w Niemczech Polak zostawi majątek, do rozstrzygania spraw związanych z dziedziczeniem mają zastosowanie przepisy prawa niemieckiego, według których ustalony zostanie krąg spadkobierców, kolejność dziedziczenia, podatki. Wyjątek stanowić będzie sytuacja, gdy zmarły  pozostawił testament określający, że jego spadkobiercy mają dziedziczyć według prawa polskiego.

Uprawnienia do wydawania Europejskiego Poświadczenia Spadkowego w Polsce mają:

- notariusze;

- sądy.